Phần 2: Ba nguyên lý cốt lõi của permaculture
Permaculture là một hệ thống nhấn mạnh vào các điểm nổi bật của cảnh quan, chức năng và tối ưu hóa lợi ích giữa các loài và giữa sinh vật với môi trường. Điểm nhấn của permaculture là tạo ra mối quan hệ có lợi giữa các yếu tố riêng lẻ, tối thiểu hóa nguyên liệu đầu vào, sức lao động của con người, năng lượng, rác thải mà vẫn tạo ra lượng thực phẩm ổn định.
Quy luật của permaculture là thiết kế hệ thống nông nghiệp dựa trên quan sát các mô hình tự nhiên, từ đó rút ra các nguyên tắc thiết kế đơn giản mà hiệu quả. Không chỉ là hệ thống nông nghiệp, thực hành permaculture còn có thể thay đổi thế giới quan của chúng ta, và thay đổi hành vi của chúng ta đối với thiên nhiên.
Ba nguyên lý cốt lõi của permaculture bao gồm: Chăm sóc Trái Đất (Earth Care), chăm sóc con người (People Care) và chia sẻ công bằng (Fair Share). Điểm đặc biệt là ba nguyên lý này có thể tìm thấy trong hầu hết các xã hội và tín ngưỡng truyền thống. Điều này giúp mô hình permaculture dễ dàng chia sẻ và áp dụng tại bất cứ nơi nào trên Trái Đất bởi bất kỳ ai.
1. Chăm sóc Trái Đất (Earth Care)
“Trái Đất là một thực thể sống, nếu không được chăm sóc và nuôi dưỡng sẽ gây ra những hậu quả to lớn khó lường.”
Chăm sóc Trái Đất có thể hiểu là chăm sóc đất. Đất là cơ sở của mọi sự sống, với vô số các sinh vật sống trong đất và trên mặt đất. Trạng thái của đất được cho là thước đo tốt nhất cho sức khỏe và hạnh phúc của xã hội. Có nhiều kỹ thuật khác nhau để chăm sóc đất, nhưng phương pháp dễ nhất để nhận biết đất có “khỏe” hay không là xem có bao nhiêu sự sống tồn tại ở đó.
Vậy nên, các thiết kế của hệ thống permaculture cần đảm bảo và giảm tác động xuống mức thấp nhất tới môi trường sống của các sinh vật trong lòng đất và trên mặt đất. Không chỉ vậy, chúng ta cần chú ý tới việc lựa chọn và tiêu thụ các sản phẩm khác. Thử tưởng tượng, bạn có một khu vườn thiết kế theo hệ thống permaculture nhưng lại tiêu thụ một chiếc bánh sản xuất trên dây chuyền công nghiệp, và gây tổn hại đến môi trường? Hơn một phần ba dấu chân sinh thái chúng ta tạo ra là từ lượng thực phẩm chúng ta tiêu thụ, vì vậy sử dụng các sản phẩm nông sản bản địa, giảm lượng phát thải do vận chuyển cũng đã tạo ra khác biệt rất lớn.
Chúng ta không thể tự hoàn toàn tạo ra tất cả vật liệu để xây nhà hay nuôi trồng và chế biến tất cả thực phẩm chúng ta muốn ăn, nhưng chúng ta có thể lựa chọn cách chúng ta tiêu thụ và bảo tồn chúng.
2. Chăm sóc con người (People Care)
“Nếu nhu cầu của con người được đáp ứng bằng cách đơn giản nhất, thì môi trường sống xung quanh họ sẽ phát triển thịnh vượng.”
Bản chất cốt lõi của “People Care” là tạo dựng cộng đồng. Nếu bạn không có đủ các kỹ năng để nuôi trồng tất cả các loại thực phẩm đáp ứng nhu cầu của bạn hay cải thiện nơi ở của bạn, cộng đồng có thể giúp bạn làm điều đó. Bằng cách cùng chia sẻ các giá trị, hỗ trợ nhau vượt qua các thách thức, chúng ta có thể chăm sóc cho bản thân và người khác mà không sản xuất hoặc tiêu thụ tài nguyên không cần thiết, đảm bảo hệ sinh thái phát triển bền vững.
Cách tiếp cận của permaculture là tập trung vào những mặt tích cực, những cơ hội hơn là những trở ngại, ngay cả trong tình huống tồi tệ. Tạo dựng cộng đồng chính là tập hợp trí tuệ của rất nhiều người để cùng giải quyết một vấn đề, cùng nghĩ ra giải pháp xây dựng hệ sinh thái nông nghiệp mang lại nhiều lợi ích nhất nhưng tạo ra ít tác động tới môi trường nhất.
3. Chia sẻ công bằng (Fair Share)
“Bạn chỉ lấy đi những gì bạn cần và chia sẻ đi những gì bạn không cần nhưng bạn cần hiểu rằng luôn có giới hạn đối với việc bạn có thể lấy đi bao nhiêu và cho đi bao nhiêu.”
Nguyên lý này là tổng hợp của hai nguyên lý trên. Nó chỉ ra rằng chúng ta chỉ có một Trái Đất và chúng ta cần chia sẻ nó với thế hệ tương lai, với các sinh vật sống khác trên hành tinh. Việc tăng trưởng kinh tế thời gian qua kéo theo sự tuyệt chủng của rất nhiều sinh vật đã cho thấy sự bất khả thi của việc chỉ tập trung phát triển kinh tế. Vậy nên, khi thiết kế hệ thống permaculture cần đảm bảo tính bền vững, không chỉ đáp ứng nhu cầu hiện tại của chúng ta, mà còn cần hành động để đảm bảo cuộc sống của thế hệ tương lai bằng cách bảo tồn sự đa dạng loài, duy trì và bảo vệ các nguồn giống tự nhiên, bản địa, quý hiếm,…
Đón chờ phần 3: Các nguyên tắc thiết kế của permaculture.
Theo dõi chuyên mục Permaculture để tiếp tục cập nhật các thông tin và cách thức áp dụng của hệ thống nông nghiệp này.
Nguồn tham khảo:
1. https://permacultureprinciples.com/ethics/
2. https://www.permaculture.co.uk/articles/what-permaculture-part-1-ethics
3. https://www.facebook.com/notes/duong-tuan/
4. https://permaculturenews.org/what-is-permaculture/
