Hà Nội còn khoảng hơn 50.000 bếp than tổ ong muốn 'khai tử' đến năm 2020, nhưng đó cũng là một lượng rác thải khổng lồ.
Dãy phố Đại Cồ Việt trước đây sầm uất bán bếp than tổ ong. Hiện tại, nó đã "thay áo" bằng cửa hàng mỹ phẩm, sửa chữa điện thoại..., các loại hình kinh doanh khác. Ông Sơn, chủ hộ buôn bếp than duy nhất còn sót lại phàn nàn cả ngày không bán được chiếc nào. Ông đứng cạnh cơ ngơi khoảng 30 bếp với giá trung bình còn 145.000 đồng, cộng giá trị lại bằng khoảng ba cái bếp gas. Từ ngày vô tuyến phát tin bếp than tổ ong sẽ bị xóa sổ, bỗng ít người mua hàng của ông hơn hẳn. "Bán chậm lắm", ông Sơn chia sẻ, "Trước đây, 5 ngày tôi nhập 10 chiếc, giờ nhiều ngày qua đi bán được 5 mới dám lấy thêm 2". Gia đình ông Sơn là một trong những hộ kinh doanh bếp sẽ phải chuyển đổi ngành nghề theo chủ trương đến năm 2020 loại bỏ đun bếp than tổ ong của thành phố Hà Nội.

Những chồng bếp than cuối cùng được bày bán ở Đại Cồ Việt, Hà Nội.

Sản phẩm từ gây ô nhiễm đến có lợi cho môi trường.
Đun bếp một lần bằng hút 40 điếu thuốc
Hoàn Kiếm là một trong những quận nội thành thuộc trọng điểm xóa bếp than. Trên rải đơn tuyên truyền của Sở Tài nguyên và Môi trường Hà Nội được dán quanh địa bàn quận ghi "Đun bếp than tổ ong một lần bằng hút 40 điếu thuốc". Bác Sự là người viết bảng tin trong một tổ dân phố quân đội trên phố Lý Nam Đế. Cư dân lớn tuổi tháo xuống tờ đơn mang thông điệp cuối cùng cần thiết về than tổ ong ở đây. Tổ của bác còn duy nhất một hộ đun bếp than vì bán cơm bình dân. Một năm trước, con số là vài chục. Bác Sự nói: "Năm qua vận động, hầu như chẳng còn ai dùng. Họ chuyển hết sang bếp gas, điện, từ rồi". Từng mở hàng ăn, bác Sự kể một ngày có khi thay đến cả chục viên than, mỗi viên chỉ 3.000-4.000 đồng. Cùng với những cư dân khác, họ dần không thể dễ chịu với làn khói hun từ nhiên liệu siêu rẻ, thoát ra từ bếp nhà mình hay hàng xóm. Bác Sự cho biết khói bếp khiến bác tức ngực. Những bếp than tổ ong cuối cùng của khu phố nói trên nằm trong số 2.800 bếp đã được bỏ ở Hà Nội, theo thông tin điều phối viên Mai của Live & Learn cung cấp. Con số hiện ở giai đoạn thí điểm chờ nhân rộng và tự triển khai tại các quận, phường. Nhưng nếu hoàn thành, 55.000 bếp than tổ ong sẽ đổ về đâu?
Chiếc áo mới chờ "hồi sinh" cho mặt hàng sẽ bị xóa sổ. Ảnh: GreenHub.
Ý tưởng '15 phút'
GreenHub là tổ chức môi trường trẻ có nhân sự chỉ trên dưới 10 người, gồm cả những thực tập sinh ngoại quốc. Nhưng trong hai tháng 10,11 qua, nhóm giúp thành phố chuyển đổi 200 bếp than tổ ong. Từ đầu năm, tổ chức phi chính phủ này kết nối với các đơn vị kinh doanh bếp. Họ nhận được cái gật đầu bán giá gốc 380.000 đồng mỗi bếp ga đôi và 250.000 mỗi bếp đơn cho những hộ bỏ bếp than. Với mức giá trên kèm kinh phí hỗ trợ chuyển đổi 300.000 đồng trên mỗi bếp, các gia đình gần như sở hữu bếp mới miễn phí từ hai ngày hội đổi bếp GreenHub đã tổ chức được ở Hoàn Kiếm trong tháng 10. Bên cạnh đó, nhóm đem ra dạng bếp viên nén tạo ít khói và bụi mịn có giá tương đương. Những bếp than tổ ong GreenHub thu lại không vứt đi.
Chị Thanh Vân - một trong những người đứng sau ý tưởng "hồi sinh" bếp than tổ ong có thể nhân rộng.

Những cư dân còn lại bên bếp than tổ ong
Thuộc một tổ chức thuần túy về môi trường, những người trong GreenHub chưa tiếp cận được người bán than hay bếp. Họ trăn trở việc chuyển đổi ngành nghề cho những sinh kế còn lại xoay quanh than tổ ong. Nhưng chị Vân, Hà hay Xuân Anh chỉ có thể giúp để những chiếc bếp được làm ra không thành rác. Người đứng đầu nhóm nói: "Qua trò chuyện với các hộ dùng bếp than, phần lớn họ đều hiểu hại thế nào, nhưng vấn đề còn lại là kinh tế. Đúng là các loại bếp khác không đáp ứng nhu cầu ninh đồ ăn lâu mà tiết kiệm chi phí như than tổ ong, và những người chở và buôn than chưa biết có được hỗ trợ gì để đổi công việc khác". Ba gác hay xích lô chở than từ lâu đã thưa bóng trên đường phố thủ đô. Những viên than 4.000 đồng, mỗi viên đủ nuôi một gia đình trong một ngày, sẽ sớm không còn được thấy ở Hà Nội. Thời hoàng kim, các chủ cơ sở than đóng 300 viên một ngày mà cung vẫn chưa đủ cầu. Còn giờ hầu như khách của họ chỉ còn là những hộ bán hàng ăn như quán cơm bình dân đầu ngõ nhà bác Sự. Đó là những viên than đóng và bán được trong ngày, còn người buôn bếp, mục đích còn lại có lẽ là thanh lý được bằng nào hay bằng ấy.
55.000 bếp như này có thể thải ra môi trường nếu cấm toàn bộ bếp than tổ ong ở Hà Nội. Ảnh: GreenHub.
